Ο δρόμος προς την καθιέρωση της Δημοτικής

Ευαγγελικά

Το ζήτημα για το πώς θα διδάσκεται η ελληνική γλώσσα στα σχολεία και το πώς θα εμφανίζεται στα επίσημα έγγραφα, ήταν ένα θέμα που απασχόλησε για αρκετό χρονικό διάστημα το νεοελληνικό κράτος (γλωσσικό ζήτημα). Σήμερα θα αναφέρουμε ένα από τα πολλά περιστατικά που συνέβησαν στην προσπάθεια των οπαδών της δημοτικής γλώσσας (δημοτικιστές) να την καθιερώσουν και των αντιπάλων τους να την αναχαιτίσουν. 

Το 1898 η βασίλισσα Όλγα δίνει εντολή στη γραμματέα της Ιουλία Σωμάκη να ξεκινήσει τη μετάφραση του Ευαγγελίου στη καθομιλουμένη. Αυτή η ενέργεια δεν άρεσε στους εκκλησιαστικούς κύκλους και προκάλεσε την οργή των φίλων της αρχαϊκής διαλέκτου. Στην αποτυχία αυτή ρόλο έπαιξε η ντροπιαστική ήττα από τους Οθωμανούς, ο λεγόμενος ''ατυχής πόλεμος'' του 1897, καθώς και οι ενέργειες της Εθνικής Εταιρίας που οδηγούσαν στην αναθέρμανση του άκρατου εθνικισμού.

Η βασίλισσα Όλγα δεν αποθαρρύνθηκε τόσο εύκολα. Λίγα χρόνια αργότερα έπεισε το λόγιο και συγγραφέα Αλέξανδρο Πάλλη να μεταφράσει το Ευαγγέλιο, εις την γνησίαν γλώσσαν του ελληνικού λαού. Το έργο θα εκτυπωθεί στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και θα κυκλοφορήσει μεταξύ των Ελλήνων της Διασποράς το 1901. Το κείμενο έφτασε και στον ελληνικό χώρο, παραδόξως πέρασε εντελώς απαρατήρητο.

Τα πράγματα πήραν όμως διαφορετική τροπή, όταν ο Διευθυντής της εφημερίδας Ακρόπολις Βλάσης Γαβριηλίδης αποφάσισε, αφού συμφώνησαν ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Προκόπιος και ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής Ε. Ζολώτας, να το δημοσιεύσει τον Οκτώβριο του 1901. Με τον τίτλο ''Το έργον της Βασιλίσσης η Ακρόπολις το συνεχίζει''. Ο Γαβριηλίδης πίστευε πως πρέπει να βρίσκεται σε κάθε ελληνικό σπίτι και να διαβαστεί από τον καθένα. Με αυτόν τον τρόπο ακόμα και οι λιγότερο πεπαιδευμένοι θα μπορούσαν να κατανοήσουν τα λόγια του Ευαγγελίου.     

Έπειτα από αυτή τη δημοσίευση άρχισαν οι πρώτες αντιδράσεις. Οι φοιτητές του πανεπιστημίου δεν είδαν με καλό μάτι τη μετάφραση του Ευαγγελίου και παρασυρόμενοι από αντιδημοτικιστές καθηγητές, όπως π.χ οι Κόντος, Βάσης και Μιστριώτης και τον άκρατο εθνικισμό της εποχής, αποφάσισαν να μεταβούν στα γραφεία της Ακρόπολις, επί της οδού Σταδίου. Με φωνές και ύβρεις 500 περίπου φοιτητές απείλησαν πως θα κάψουν τα γραφεία και θα λιντσάρουν το Γαβριηλίδη. Η επέμβαση της αστυνομίας ήταν άμεση και ο διευθυντής της, Βούλτσος καθησύχασε τα πνεύματα λέγοντας στους παρευρισκομένους πως η εφημερίδα θα πάψει τη συνέχεια του Ευαγγελίου.   

Ο Γαβριηλίδης έπαψε για λίγες μέρες τη δημοσίευση, καθώς στις 17 Οκτωβρίου η Ιερά Σύνοδος καταδίκασε κάθε μετάφραση του Ευαγγελίου ως «βέβηλων», επανήλθε όμως και αυτό προκάλεσε εκ νέου αντιδράσεις. Για δύο μέρες, στις 3 και 4 Νοεμβρίου, το κέντρο της Αθήνας ήταν γεμάτο από διαδηλωτές που ζητούσαν τον αφορισμό του Πάλλη και την αποπομπή του Αρχιεπισκόπου. Επιπλέον αντίπαλες εφημερίδες κατέκριναν τη στάση της Ακρόπολις και μίλησαν ανοιχτά για τους κινδύνους που διέτρεχε η πατρίδα από τέτοιες ενέργειες. Τα πνεύματα οξύνθηκαν όταν μαζί με τους φοιτητές ενώθηκαν δάσκαλοι, παπάδες, βουλευτές, χωρικοί με εικόνες, μοναχοί με σταυρούς που απειλούσαν με αφανισμό τους ''προδότες της γλώσσας των προγόνων τους''. Το θέμα άρχιζε να παίρνει άλλη τροπή, καθώς ξέφευγε από επιστημονικό και κατέληγε να γίνει πολιτικό. Απόψεις που υποστήριζαν πως είναι έργο των ''εχθρών της πατρίδας'' και πως γίνεται μια προσπάθεια ''εκσλαβισμού'', λόγο της ρωσικής καταγωγής της βασίλισσας, δυναμίτισαν το κλίμα.

Η τραγωδία μόλις είχε ξεκινήσει. Λίγες μέρες αργότερα οι διαδηλωτές έφτασαν έξω από τη Βουλή ζητώντας την παραίτηση του πρωθυπουργού Θεοτόκη κι άλλοι έξω από την Αρχιεπισκοπή ζητώντας την παραίτηση του Αρχιεπισκόπου. Όλα αυτά οδήγησαν σε μεγάλη συγκέντρωση στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, στις 7 Νοεμβρίου. Οι παρευρισκόμενοι άρχιζαν να αναθεματίζουν τον Αρχιεπίσκοπο, η Χωροφυλακή μη μπορώντας να ελέγξει την κατάσταση αρχίζει να πυροβολεί προς το πλήθος.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να πέσουν νεκροί τρεις φοιτητές και πέντε πολίτες (Ν. Πάνστρας, Α. Παπαναστασίου, Ε. Παπαντωνίου, Ε. Δράκος, Ι. Διβάρης, Φ. Ρήγος, Ι. Στεφανίδης, Στράτος, αγνώστων λοιπών στοιχείων), ενώ άλλοι 70 τραυματίζονται και 22 συλλαμβάνονται.

Τα επεισόδια αυτά οδήγησαν σε παραίτηση την κυβέρνηση Θεοτόκη και τον Αρχιεπίσκοπο Προκόπιο. Η βασίλισσα Όλγα προτίμησε να λείψει για κάποιο χρονικό διάστημα έως ότου ξεχαστεί το θέμα και η εφημερίδα Ακρόπολις ζήτησε συγγνώμη για τη δημοσίευση του Ευαγγελίου. Το θέμα έκλεισε οριστικά σαν σήμερα 1 Φεβρουαρίου το 1902, όταν με διαταγή του Υπουργείου Στρατιωτικών κατάσχονται όλα τα μεταφρασμένα κείμενα του Ευαγγελίου.  

   

Η έκδοση του Ευαγγελίου από την Ακρόπολις

Γιώργος Καψάλης