Μιας και ζούμε στη θλιβερή περίοδο του Μνημονίου, όπου τα μεταπολιτευτικά κόμματα έχουν ουσιαστικά χρεοκοπήσει και οι πολίτες ψάχνουν απεγνωσμένα να ψηφίσουν κάτι ''νέο'' κι ''άφθαρτο'', όπου νέα κόμματα και συνδυασμοί ξεπηδούν το ένα πίσω από το άλλο, θυμήθηκα μια ''Ομάδα πολιτικών'' που έδρασε τον προηγούμενο αιώνα. Στη μνήμη μου έμεινε όχι τόσο για το έργο που παρουσίασε, όσο αποτελούσε, σύμφωνα με τους καθηγητές, μία από τις σημαντικές ερωτήσεις στις πανελλήνιες εξετάσεις του μαθήματος της Ιστορίας.

Ιστορικό πλαίσιο

Η εποχή που εμφανίστηκε η ''Ομάδα των Ιαπώνων'' μοιάζει αρκετά με τη δική μας. Στα τέλη του 19ου αιώνα η Ελλάδα αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά και όχι μόνο προβλήματα. Οι πολιτικοί χειρισμοί των δύο μεγάλων κομμάτων, του Τρικούπη και του Δηλιγιάννη, η κερδοσκοπία των επιχειρηματιών και η επιπολαιότητα του Γεωργίου Α' βυθίζουν τη χώρα στο χρέος με αποκορύφωμα την πτώχευση του 1893. Έπειτα από τέσσερα χρόνια η Κυβέρνηση Δηλιγιάννη εισβάλει στα Οθωμανικά εδάφη με αποτέλεσμα την ήττα και την πολεμική αποζημίωση του Οθωμανικού Κράτους, ο λεγόμενος ''ατυχής'' πόλεμος. Η Ελλάδα φυσικά δε μπορούσε να αντεπεξέλθει, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να της επιβληθεί Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος. Ουσιαστικά την οικονομία του ελληνικού κράτους έλεγχαν εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών δυνάμεων, που φρόντιζαν την αποπληρωμή των δανείων (το χρέος είχε φτάσει στα 620 εκατομμύρια χρυσά φράγκα στις 31 Δεκεμβρίου 1898) και την εξόφληση των Οθωμανών. Τέλος το ''Κρητικό και Μακεδονικό Ζήτημα'' βρισκόταν σε ένα τέλμα, καθώς ο πόλεμος του '97 ακύρωσε το όνειρο της προσάρτησης. 

Δημιουργία 

Η ομάδα δημιουργήθηκε από τη διάλυση του δηλιγιαννικού κόμματος, καθώς δολοφονήθηκε το Μάιο του 1905 και των ανεξάρτητων βουλευτών που προέκυψαν από τις εκλογές του 1906. Την ομάδα αποτελούσαν, ο Στέφανος Δραγούμης, βουλευτής Αττικοβοιωτίας, από το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη, τυπικά αρχηγός της ομάδας. Ο Δημήτριος Γούναρης, ανεξάρτητος βουλευτής Πατρών, από το κόμμα του Γεωργίου Θεοτόκη, ουσιαστικά η ψυχή της ομάδας. Ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, βουλευτής Κυκλάδων, από το κόμμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη. Ο Εμμανουήλ Ρεπούλης, βουλευτής Ερμιονίδας, από το κόμμα του Δηλιγιάννη και αργότερα συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου. Έπειτα ακολούθησαν ο Χαράλαμπος Βοζίκης, ανεξάρτητος βουλευτής Κυνουρίας, προερχόμενος από τα κόμματα του Δηλιγιάννη και του Ζαΐμη. Ο Ανδρέας Παναγιωτόπουλος, βουλευτής Αιγιαλείας από το κόμμα του Αλέξανδρου Ζαΐμη. Ο Απόστολος Αλεξανδρής, πρωτοεκλεγείς, ανεξάρτητος βουλευτής Καρδίτσας.

Η πρώτη τους κοινοβουλευτική εμφάνιση έγινε στις 26 Μαρτίου 1906, όπου άσκησαν μεγάλη κριτική στον Πρωθυπουργό Θεοτόκη για τους οικονομικούς του χειρισμούς. 

Δημήτριος Γούναρης

Χαρακτηριστικά 

Παρά το γεγονός πως ήταν μια ετερόκλητη ομάδα, τους συνέδεε η αποφασιστικότητα, ο ενθουσιασμός και η αγωνιστικότητα. Οι Γούναρης και Πρωτοπαπαδάκης εξειδικεύονταν στα οικονομικά ζητήματα και ο Δραγούμης στα ζητήματα του αλύτρωτου Ελληνισμού. Επίσης συμμετείχαν σε όλες τις συνεδριάσεις της Βουλής με ερωτήσεις και προτάσεις για τα φλέγοντα ζητήματα της περιόδου. Αυτό τους έδωσε τη δυνατότητα, μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, να εξελιχθούν στην κυριότερη αντιπολιτευτική δύναμη κατά της Κυβέρνησης. 

Ονομασία

Το προσωνύμιο ''Ιάπωνες'' δεν το υιοθέτησαν οι ίδιοι ούτε τους το έδωσαν οι αντίπαλοί τους. Το όνομά τους οφείλεται στο δημοσιογράφο Βλάση Γαβριηλίδη, στο φύλλο της 10 Φεβρουαρίου 1907, στην εφημερίδα Ακρόπολη, όπου παρομοίαζε τη μαχητικότητά τους στις συνεδριάσεις της βουλής με αυτή των Ιαπώνων σαμουράι για την υπεράσπιση του αυτοκράτορά τους κατά τον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο του 1904-05, οι οποίοι είχαν εντυπωσιάσει το διεθνή τύπο με τις αιφνιδιαστικές επιθέσεις τους ενάντια στα ρωσικά στρατεύματα. 

Απόσπασμά από το άρθρο του Γαβριηλίδη : Τι θα πη κρυφός και σκοτεινός πόλεμος δεν γνωρίζουν. Την παρασκηνιακήν διπλωματίαν δεν την παραδέχονται. Αδιάλλακτοι κοινοβουλευτικοί, δεν αναγνωρίζουν άλλο πεδίον δράσεως έξω από την αίθουσα του κοινοβουλίου. Ωχυρωμένοι εις την άκραν αριστεράν κατοπτεύουν από εκεί τας κινήσεις του εχθρού, κάμνουν εξαφνικήν επίθεσιν, ορμητικήν, απότομον, απροκάλυπτον, κατά μέτωπον…

Στέφανος Δραγούμης

Διάλυση 

Η συνεργασία των πολιτικών αυτών κράτησε περίπου δύο χρόνια, μέχρι τον Ιούνιο του 1908. Αιτία της διάλυσης ήταν ο Δημήτριος Γούναρης και ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης. Ο Γούναρης πείσθηκε από το Θεοτόκη να αναλάβει το Υπουργείο Οικονομικών, με σκοπό να εφαρμοστούν οι ιδέες του στην πράξη. Οι παλιοί συναγωνιστές τους δεν κατέθεσαν τα όπλα και δεν τους χαρίστηκαν, όταν αυτοί αποφάσισαν να συμβιβαστούν με το κατεστημένο. Μάλιστα κατά τη συζήτηση του κρατικού Προϋπολογισμού το 1909, άσκησαν τόσο έντονη κριτική στο Γούναρη, που τελικά αναγκάσθηκε να υποβάλλει την παραίτησή του. 

Η Μετέπειτα πορεία

Η διάλυση της ομάδας έδωσε την ευκαιρία σε αρκετά μέλη της να σταδιοδρομήσουν σε υψηλές θέσεις. Ο Στέφανος Δραγούμης, μετά το κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου στο Γουδί το 1909, σχημάτισε κυβέρνηση από τον Ιανουάριο μέχρι τον Οκτώβριο του 1910, οπότε και διεξήγαγε εκλογές για τον σχηματισμό Εθνοσυνέλευσης. Αργότερα διετέλεσε γενικός διοικητής Κρήτης το 1912 και στη συνέχεια γενικός διοικητής Μακεδονίας το 1913. Στη διάρκεια του εθνικού διχασμού (1915-1917), συντάχθηκε με τους αντιβενιζελικούς και ανέλαβε υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη και στην κυβέρνηση του Στέφανου Σκουλούδη. Στις μετέπειτα εκλογές των ετών 1915 και 1920 εκλέχτηκε ανεξάρτητος βουλευτής. 

Ο Δημήτριος Γούναρης έγινε αργότερα αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος και τρεις φορές πρωθυπουργός. Το όνομα του συνδέθηκε με την αρνητική έκβαση της μικρασιατικής εκστρατείας, η οποία κατέληξε στη Μικρασιατική καταστροφή. Παραπέμφθηκε σε δίκη, την περίφημη δίκη των έξι, που κατέληξε στην εκτέλεσή του το 1922 στο Γουδί.

Ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης υπήρξε ηγετικό και ιδρυτικό στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος μαζί με το Γούναρη. Στις κυβερνήσεις Γούναρη και Καλογερόπουλου διετέλεσε Υπουργός Επισιτισμού και Οικονομικών. Διετέλεσε Πρωθυπουργός το διάστημα Μαΐου-Αυγούστου 1922 και ήταν ο εμπνευστής της περίφημης διχοτόμησης του χαρτονομίσματος. Όπως και ο Γούναρης, συνελήφθη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τουφεκίστηκε στο Γουδί.

Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης

Ο Χαράλαμπος Βοζίκης διετέλεσε πολλές φορές Υπουργός σε Κυβερνήσεις του Γούναρη, για παράδειγμα Υπουργός Παιδείας το 1915, Υπουργός Δικαιοσύνης 1921, Διοικητής της Θράκης το 1922. Από το Μάρτιο έως τον Οκτώβριο του 1933 χρημάτισε Πρόεδρος της Βουλής.

Ο Απόστολος Αλεξανδρής και ο Εμμανουήλ Ρεπούλης ήταν οι μόνοι από τους ''Ιάπωνες'' που πήγαν με το μέρος του Βενιζέλου, καθώς οι υπόλοιποι ήταν σφόδρα αντιβενιζελικοί. Ο Αλεξανδρής συμμετείχε σε πολλές Κυβερνήσεις του Βενιζέλου ως Υπουργός Εκπαίδευσης, Εξωτερικών, Γεωργίας, Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Οικονομικών. Μέχρι το θάνατό του το 1961, ήταν ο τελευταίος εν ζωή πολιτικός που ήταν μέλος της Κυβέρνησης Βενιζέλου το 1910. 

Ο Εμμανουήλ Ρεπούλης έγινε υπαρχηγός του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Χρημάτισε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών, Γενικός διοικητής Μακεδονίας, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, υπουργός Εσωτερικών και υπουργός Οικονομικών. Ο Ρέπουλης ήταν ο πρώτος που κατέκρινε μέσα από τα άρθρα του τη συναλλαγή, τις παλαιοκομματικές μεθόδους, τη βία των χωροφυλάκων, τη στρατοκρατία, τις παρεκτροπές των φιλοβασιλικών αξιωματικών και γενικά τα κακώς κείμενα της εποχής. Ο Βενιζέλος τον προόριζε για διάδοχό του στην ηγεσία του κόμματος, αλλά τον πρόλαβε ο θάνατος το 1924.

Ο Ανδρέας Παναγιωτόπουλος, δεν ακολούθησε τόσο υψηλή σταδιοδρομία, διετέλεσε Υπουργός Δημόσιας Εκπαίδευσης στην Κυβέρνηση Δραγούμη το 1908. Ο Βασιλιάς Γεώργιος του είχε απονείμει τον χρυσό Σταυρό του Σωτήρος, τον οποίο δε δίστασε να του τον επιστρέψει διαμαρτυρόμενος για τις αυθαιρεσίες του παλατιού.

Γιώργος Καψάλης